Operacija kumova sekira ~Srbija 1817~

Sajt-spesifik rad Operacija kumova sekira, Srbija 1817 inspirisan je akterima političkog ubistva Karađorđa Petrovića i refleksijama koje ono ima na društveno istorijsko sećanje varošice Rekovac i sela Oparić i Kalenić. Nastao je u okviru petodnevne umetničke kolonije Kalenić, Srbija 2002.

We need not destroy the past. It is gone.
John Cage

Urtica’s statement:

Operacija kumova sekira, Srbija 1817 je nastala na osnovu usmenog predanja i podataka koje smo 2002. g. sakupili u biblioteci u Rekovcu u toku trajanja petodnevne umetničke kolonije Kalenić. To je fikcija o proto-dinastičkom ubistvu Karađorđa Petrovića (vođe Prvog srpskog ustanka i rodonačelnika Srpske dinastije Karađorđevića) od strane Nikole Novakovića (sluge Karađorđevog kuma Vujice Vulićevića), a po nalogu kneza Miloša (vođe Drugog srpskog ustanka i rodonačelnika Srpske dinastije Obrenovića). Priča prati refleksije koje ubistvo ima na društveno istorijsko sećanje varošice Rekovac i sela Oparić i Kalenić. Gradeći mitologizovanu sliku, koja negativnom istorijskom činu daje prihvatljiv oblik kolektivnog sećanja, narod biva aboliran od odgovornosti da je znao identitet ubice, a ubicu stiže zaslužena kazna u vidu duševno obolelog sina i brisanja imena sa nadgrobnog spomenika. Podaci koje je sakupio i obradio Milosavljević Miladin iz Prevešta govore pak da se Nikola nije krio pod lažnim identitetom. U knigama rođenih, venčanih i umrlih za selo Oparić upisan je kao Nikola Novaković, bio je oženjen Milenom i imao je tri kćeri. Verovatno je bliže istini stanovište da je Nikola uživao zaštitu kneza Miloša, a da mu usled straha od moguće Miloševe kazne niko od meštana nije smeo nauditi.

Kao kontrapunkt mitologizaciji istorije, favorizovane usmenim predanjem, odlučili smo se da čin umetničkog brendiranja istorijskog događaja materijalizujemo kao trajni zapis u mermernu—memorijalnu ploču. “Nema potrebe da uništavamo prošlost, ona je prošla”, ali koristeći postupak brendiranja moramo stvari nazvati pravim imenom: Operacija kumova sekira ~Srbija 1817~.

Ubistvo Karađorđa Petrovića, koje je po nalogu kneza Miloša organizovao kum Vujica, a izvršio sluga Nikola, je simboličko ubistvo, prvo od mnogih koji su obeležili društvena previranja i borbu za vlast u istoriji moderne Srbije:

• Knez Srbije Mihailo Obrenović (atentat izvršili zaverenici Pavle i Kosta Radovanović u Košutnjaku 1868. g.);
• Kralj Srbije Aleksandar Obrenović i kraljica Draga Mašin (atentat je 1903. g. u Beogradu izvršila organizacija Crna ruka na čelu sa oficirom Dragutinom Dimitrijevićem Apisom);
• Austro-ugarski prestolonaslednik Franc Ferdinand i njegova supruga (atentat u Sarajevu izvršio 1914. g. Gavrilo Princip pripadnik revolucionarnog pokreta Mlada Bosna);
• Prvi kralj Kraljevine Jugoslavije Aleksandar Karađorđević (ubijen u Marselju 1934. g. od strane hrvatskih i makedonskih zaverenika, atentat izvršio Vlado Čenozemski pripadnik VMRO);
• Predsednik Republike Srbije u toku 1980-ih Ivan Stambolić (ubijen 2000. g. na Fruškoj Gori od strane pripadnika Jedinice za Specijalne Operacije);
• Premijer Republike Srbije Zoran Đinđić (atentat izvršio 2003. g. Zvezdan Jovanović pripadnik Jedinice za Specijalne Operacije).

autor: Urtica
kustos: Zoran Erić
produkcija: Kalenić - umetnička kolonija, KPZ Rekovac, 2002